';
Poetin is een machtspoliticus en heeft lak aan morele oordelen van het westen

Burgemeester Eberhard van der Laan riep een maand geleden de Nederlandse regering op de mogelijkheid te onderzoeken voor een statenklacht tegen Rusland. Op deze manier zou Nederland de omstreden anti-homowet kunnen aankaarten bij het Europees Hof voor de Rechten voor de Mens. Maar sindsdien lijkt het plan in de vergetelheid gezakt. Wie pakt alsnog de handschoen op?

Met oorverdovend gejuich werd op 25 augustus, tijdens de anti-Ruslanddemonstratie op het Museumplein, de oproep van PvdA-coryfee Van der Laan ontvangen. COC, Pride United en D66 omarmden zijn voorstel tot het indienen van een statenklacht in Straatsburg direct. Op deze manier zou Nederland een helder statement kunnen maken tegen de fundamentele schending van de mensenrechten die de nieuwe omstreden wet van Poetin volgens hen is.

Maar sindsdien is het oorverdovend stil geworden rond het proefballonnetje van de Amsterdamse burgemeester. Het ministerie van Buitenlandse Zaken kon die dag zelf niet reageren en heeft dat sindsdien ook nog niet in het openbaar gedaan. Minister Frans Timmermans is dat ook niet meer van plan, laat zijn woordvoerder desgevraagd weten. “De minister heeft grote zorg over de mensenrechtensituatie in Rusland, waaronder de LHBT-rechten”, beaamt hij. “En Nederland zal Rusland blijven herinneren aan de internationale verplichten die het zelf is aangegaan.” Maar een statenklacht? Nee, die staat vooralsnog niet op de agenda, antwoordt zijn zegsman. “Een statenklacht is een bijzonder zwaar middel dat slechts in uitzonderlijke gevallen en in laatste instantie wordt ingezet. Dat ligt nu niet voor de hand.”

Is daarmee de oproep een stille dood gestorven? Nee, blijkt uit een rondgang langs verschillende betrokkenen, die weigeren de voorlopige afwijzing van Timmermans te accepteren. “Ik ben een rasoptimist”, stelt COC-voorzitter Tanja Ineke. “Ik hoor nog geen definitief nee. We hebben nog steeds contact met zowel burgemeester Van der Laan als met minister Timmermans om de laatste toch op andere gedachten te brengen.” Volgens Ineke is een statenklacht niet zo’n zwaar middel als Timmermans doet voorkomen. “Je spreekt Poetin er alleen op aan dat hij het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens heeft ondertekend. En hij eerbiedigt nu dat verdrag niet, door homo’s hun vrijheid van meningsuiting te ontzeggen. De ernst van deze situatie vraagt om een veel intensiever optreden van de Nederlandse overheid.”

Dat beaamt ook Sjoerd Sjoerdsma, die namens D66 in de Tweede Kamer de buitenlandse homorechten in zijn portefeuille heeft. De partij heeft zich na de oproep van Van der Laan even stil gehouden om af te wachten of Timmersmans uit zichzelf de handschoen op zou pakken. “We hebben het afgelopen jaar doorlopend de homorechten in Rusland bij de minister aangekaart”, legt Sjoerdsma uit. “We hebben debat gevoerd in de Kamer, we hebben de Russische ambassadeur op het matje laten roepen.” Maar dit maal wilden de democraten eens afwachten of Timmermans assertiever zou zijn en zelf aan de slag zou gaan met de handreiking van zijn partijgenoot. “Ik denk echter dat we na een paar weken wel kunnen constateren dat dat niet is gebeurd.”

Daarom heeft D66 half september weer vragen bij Timmermans ingediend. “De minister geeft elke keer hetzelfde antwoord: we volgen het en spreken Rusland er op aan, we blijven het onderwerp agenderen. Maar wat heeft al dat gepraat nou eigenlijk opgeleverd?” In deze nieuwe lijst met vragen heeft Sjoerdsma ook de oproep van Van der Laan meegenomen. “Als het kabinet niet kan aantonen dat al dat gepraat daadwerkelijk effect heeft gehad, lijkt het ons tijd voor steviger maatregelen. Dat kan een statenklacht zijn, of zelfs een EU-resolutie tegen Rusland bij de VN-Mensenrechtencommissie.” In deze oproep staat D66 volgens Sjoerdsma niet alleen. “Er is in de Kamer een breed draagvlak dat zich grote zorgen maakt over de situatie van de homo’s in Rusland.”

Initiatiefnemer van de manifestatie en voorzitter van Pride United Frank van Dalen is kritisch. “De oproep van Van der Laan is ook in Rusland gehoord. Als Timmermans de statenklacht laat liggen, dan zullen voorstanders van de anti-homowetten in Rusland dit uitleggen als verkapte steun. Een volstrekt onterecht frame, maar zo werkt het wel. Ik ga er dan ook vanuit dat Van der Laan zijn partijgenoot Timmermans heeft gebeld en een aantal partijgenoten heeft ingefluisterd op het eerst volgende PvdA-congres een motie in te dienen om de statenklacht te ondersteunen om meer druk op de regering uit te oefenen. Het plan van Van der Laan is goed. Maar nu komt het wel aan op de uitwerking en het uiteindelijk resultaat om te voorkomen dat er averechts effect optreedt.”

Ook Eberhard van der Laan zelf vindt het jammer dat het kabinet nog geen gehoor gegeven heeft aan zijn oproep van eind augustus. “Ik ben natuurlijk ook voor dialoog en heb waardering voor de ingezette en voorgenomen acties van de minister”, legt de burgemeester uit. “Punt is echter dat er veel op het spel staat en weinig tijd is. Daarom zou ik graag zien dat de minister zijn acties ook gebruikt om voor draagvlak voor een statenklacht te zorgen bij de andere landen van de Raad van Europa.” Van der Laan erkent dat een statenklacht klinkt als een zwaar middel. “Maar in feite is het niet meer dan een rechter vragen om een uitspraak te doen over de (on)aanvaardheid van de Russische beperking van de LHBT-rechten. Daarvoor sluit je toch verdragen, en daarvoor hebben we toch rechters?”

Ook van Dalen wil graag meer actie zien. “Poetin is een machtspoliticus en heeft lak aan morele oordelen van het westen. Tegenover macht moet je macht zetten. Een statenklacht kan daarbij helpen. Maar zelfs een onderzoek daartoe, en dat is waar van der Laan toe opriep, is blijkbaar een brug te ver.” Van Dalen die ook voorzitter van de LHBT-werkgroep van de wereldwijde federatie van liberale politieke partijen is, zal haar leden in heel Europa oproepen om de statenklacht politiek op de agenda te zetten. “Als Nederland een statenklacht niet aandurft, dan kunnen wellicht andere landen het voortouw nemen en dan moet Nederland zich daar vervolgens maar bij aansluiten.”, aldus van Dalen.

s.sjoerdsma” tweededekamer.nl

 

 

Frank