';
Een land zonder subsidies

Frank van Dalen en Koen Keepers

Talloze organisaties beginnen de pijn van de bezuinigingen te voelen. Zowel uit rijks- als gemeentebegrotingen worden de ongekende bezuinigingen langzaam aan in praktijk gebracht. En 2012 wordt nog pijnlijker. Talloze subsidies sneuvelen. Het protest van organisaties die geraakt worden, zoals bij de openbaar vervoer, cultuursector en gezondheidszorg heeft als centrale boodschap dat een kaalslag zal plaats vinden. Acties zijn al aangekondigd. Het valt niet te ontkennen dat de overheid zich terugtrekt. In gunstige tijden konden uiteenlopende maatschappelijke taken worden uitgevoerd door overheidssubsidies. De overheid zag zichzelf als het begin en einde van alle facetten in de maatschappij. Of het nu gaat om culturele instellingen, hulp bij overgewicht of een buurtbarbecue, de overheid betaalt. Daardoor is de overheid, en niet de burger, de belangrijkste afnemer van het maatschappelijke initiatief. Vraag was niet meer hoe wij als burgers samen ons plan voor de gemeenschap uitvoeren, maar: Hoe zorgen we dat we voldoen aan de subsidievoorwaarden? De klant die de overheid werd is immers koning. De overheid heeft daarmee de markt van maatschappelijke taken gemonopoliseerd. Door dat overheidsmonopolie voelen burgers, bedrijven en fondsen zich niet primair verantwoordelijk voor hun omgeving en kiest ieder voor zichzelf. Dit leidt tot een gezapige cultuur waar niet langer maatschappelijke impact en rendement centraal staan. De behoeften van de burgers worden door de subsidiefabrieken niet als uitgangspunt genomen, maar de richtlijnen van de overheid. Gelijktijdig komt het voor, dat als mensen wel initiatieven tonen en steun vragen, dat bedrijven of andere burgers terugverwijzen naar dezelfde overheid. Zij gaan er immers niet meer over, de overheid zorgt toch wel voor je.

Willen we tijdens de voortschrijdende overheidsbezuinigingen de maatschappelijke initiatieven in stand houden, dan zal het maatschappelijk middenveld zichzelf opnieuw moeten uitvinden. Als het maatschappelijk middenveld daar niet slaagt, dan zullen initiatieven inderdaad helaas verdwijnen.

Er moet een cultuuromslag komen waar de overheid niet langer wordt gezien als geluksmachine, maar één van de vele partijen waarmee men gezamenlijk een doel bereikt. Verbindingen tussen strategische overheidsinstanties, bedrijfsleven, maatschappelijk middenveld en burgers met initiatieven moeten de behoeftes van alle burgers adresseren. Laten we het “samenwerken.nu” noemen. Een maatschappelijke marktplaats.nl waar maatschappelijke vraag en aanbod bij elkaar worden gebracht.

Het gaat er om dezelfde doelen voort te zetten met andere middelen, uitgaande van principes van maatschappelijk betrokken ondernemen (MBO). Subsidie wordt vervangen door zaken als huisvesting, kennis en inzet. Nederland heeft de meeste vrijwilligers per inwoners op de wereld. Dat is een kans waar we op kunnen bouwen. MBO is dé nieuwe trend onder bedrijven die doorzien dat producten en marketing alleen niet het bedrijfsresultaat garanderen. Gemeenten en overheden kennen de lokale verenigingen en bedrijfsleven nu al en kan allen bijeenbrengen. Zo kan zij constructief en kritisch naar haar eigen rol in het initiatief kijken. Dat moet haar nieuwe rol zijn.

Samenwerkingsverbanden tussen instanties kunnen voor elke partij een meerwaarde opleveren, die zij apart niet kunnen bereiken. In Rotterdam Zuid ontstond de Scholingswinkel, waar het Albeda College, Rabobank en gemeente samenwerkten om de jongeren van de wijk nieuwe kansen te geven. De gemeente slaagde er in om schooluitval te verminderen, de Rabobank haakte aan bij een trouw netwerk van nieuwe ondernemers en het Albeda College kreeg stageplaatsen. Het initiatief had het effect van een ‘imagomotormachine’ op Zuid. Vaak zien gemeenten, bedrijven en het maatschappelijk middenveld die mogelijkheden niet, omdat zij vasthouden aan hun eigen tunnelvisie.

Om samenwerken.nu succesvol te laten zijn is het van belang de olievlekwerking te stimuleren. Deelnemers uit de verschillende maatschappelijke velden moeten aanhaken en gemotiveerd anderen weer betrekken. Partners moeten inzicht krijgen wat iedereen van elkaar verwacht en kan. Mensen willen er van op aan kunnen dat de tot dan toe onbekende nieuwe partner betrouwbaar en kundig is. Dit inzicht ontbreekt nu vaak, of wordt genegeerd, waardoor samenwerkingsinitiatieven, zeker waar bedrijfsleven en welzijn elkaar treffen, niet tot stand komen. Samenwerken is een kunst die met intermediairs geperfectioneerd kan worden. In plaats van subsidies, kunnen gemeenten juist op dit punt een rol vervullen door samenwerken.nl te faciliteren. Hier komt deze informatie op een maatschappelijke marktplaats en via feedback beschikbaar. De veranderende rol van de overheid zal ook voor haar wennen zijn.

De mogelijkheden van samenwerkingsverbanden, mits goed uitgevoerd, zijn eindeloos. Soms staat een gymzaal leeg voor een kerstmarkt. Misschien zijn er ondernemers die cursussen boekhouden willen geven aan starters. Sommige bedrijven raken zo geïnspireerd door maatschappelijke initiatieven, dat zij die mensen aan zich willen binden. Niet alleen vanwege de uitstraling naar buiten, maar ook omdat er authentieke interesse is om contact te houden met mensen in de wijk. Je hebt die subsidie niet als startpunt nodig. We worden met elkaar weer zelf verantwoordelijk voor onze maatschappij. Groter succes met minder subsidies ligt in ons handbereik.

Frank van Dalen is VVD-gemeenteraadslid in Amsterdam en Koen Keepers was afgelopen jaar lid van de Nationale Denktank.

Frank